قوانین مربوط به دیه
دیه، یکی از مجازات های پیش بینی شده در قانون بوده و مبلغی است که در جنایات غیر عمد وارده بر اعضای بدن و جان افراد یا در مواقعی که امکان قصاص نیست یا با دیه، مصالحه شده، پرداخت می شود. دیه نفس، دیه اعضا و دیه منافع، انواع دیه هستند. جنایات غیر عمد بر جان و جسم اشخاص و جرایم عمدی که به هر دلیل، امکان قصاص نیست، موارد پرداخت دیه می باشند.
جان و بدن افراد، در شرع مقدس و به تبع آن، در قانون مجازات اسلامی، دارای حرمت بوده و هیچ کس، حق ندارد به جان و بدن دیگری، تعرض و سوء قصد کند و به فرد، آسیبی وارد آورد. اهمیت جسم و جان اشخاص، به اندازه ای است که قانون، برای جرایم وارده به جان و جسم، اعم از جرایم عمد یا غیر عمد، مجازات در نظر گرفته است.
مطابق شرع مقدس اسلام و قوانین کشور، هرکس، عمدا یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی دیگری، لطمه ای وارد کند که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود خواهد بود. در خصوص مقابله با آسیب های جسمی، پرداخت دیه و ارش، مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است که قواعد و ضوابط مخصوص خود را داشته و گاهی، مبالغ بسیار بالایی را در بر می گیرد.
بنابراین قصد داریم، به این سوال، پاسخ دهیم که دیه چیست و در چه مواردی باید پرداخت شود؟ بدین منظور، ابتدا بررسی خواهیم کرد که مفهوم دیه، چه می باشد و موارد پرداخت دیه چیست؛ سپس، انواع آن را توضیح دهیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.
تعریف دیه
برای پاسخ به این پرسش که موارد پرداخت دیه چیست؟ ابتدا باید، دیه را از منظر قانون مجازات اسلامی، تعریف کرده و سپس، بگوییم که موارد پرداخت دیه چیست. قانونگذار، در ماده 17 قانون مجازات اسلامی، به تعریف دیه پرداخته است که بر اساس آن: « دیه، اعم از مقدر و غیر مقدر، مالی است که در شرع مقدس، برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی، در مواردی که به هر جهتی، قصاص ندارد، به موجب قانون، مقرر می شود.»
بر اساس تعریف دیه در ماده فوق الذکر، می توان گفت، دیه، مبلغی است که در جنایات غیر عمدی بر جان و جسم دیگری یا در جنایات عمدی، زمانی که به هر علتی، امکان قصاص کردن مرتکب، وجود ندارد، به مجنی علیه یا اولیای دم وی، پرداخت می گردد. مبلغ و مقدار دیه، می تواند، در قانون مشخص شده باشد و می تواند، مشخص نشده باشد که در این حالت، یعنی زمانی که دیه غیر مقدر است، به آن، ارش می گویند.
در دیه غیر مقدر یا ارش، تعیین مبلغ دیه، بر عهده قاضی رسیدگی کننده به پرونده است. قاضی پرونده، با در نظر گرفتن نظر کارشناس پزشکی قانونی، اقدام به تعیین مبلغ دیه می نماید.
انواع دیه
در قسمت های قبل، توضیح دادیم که دیه چیست و گفتیم که دیه، مالی می باشد که در جنایات غیر عمدی بر جان و جسم افراد و در جنایات عمدی، در حالی که امکان قصاص نیست یا اولیای دم، بر دیه، مصالحه کرده اند، قابل پرداخت است. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص انواع دیه، با توجه به قانون مجازات اسلامی، صحبت کنیم.
دیه را می توان، از دو جهت، تقسیم بندی کرد:
یکی با توجه به اینکه جنایت، بر عضو وارد شود یا بر اعضا و منافع .
و دیگری، از این جهت که مقدار آن، در قانون، مشخص شده باشد یا خیر.
انواع دیه، با توجه به اینکه جنایت، بر جان واقع شده یا اعضا و منافع، عبارتند از:
دیه قتل: دیه قتل، زمانی پرداخت می شود که به سبب جنایت عمد یا غیر عمد، جان فردی، گرفته شده باشد. میزان دیه قتل، دیه ای معادل دیه کامل انسان بوده که در ماه غیر حرام، 1 میلیارد و 200 میلیون تومان و در ماه حرام که تغلیظ دیه صورت می گیرد، 1 میلیارد و 600 میلیون تومان می باشد. شایان ذکر است، در جنایات عمدی که موجب قتل می گردند، دیه، زمانی پرداخت خواهد شد که اولیای دم، به جای قصاص، بر دیه، مصالحه کنند.
دیه اعضای بدن: یکی دیگر از انواع دیه، دیه اعضای بدن است و زمانی پرداخت می شود که جنایت، بر عضوی از بدن، رخ داده باشد. اغلب اعضای بدن، دارای دیه مقدر هستند، یعنی، کسرهای آن، در قانون مشخص شده، در غیر این صورت، یعنی، در خصوص اعضایی که دیه مقدر ندارند، برای آن عضو، ارش معین خواهد شد.
دیه منافع اعضاء : در صورتی که شخصی، مرتکب جنایتی بر دیگری شود که به موجب آن، مجنی علیه، منفعتی که از برخی از اعضا، حاصل می گردید را از دست بدهد؛ مثلا منفعت شنیدن توسط گوش خود را از دست داده، اما گوش وی آسیبی نبیند، باید دیه آن را با توجه به کسر های دیه پیش بینی شده برای این موضوع، در قانون مجازات اسلامی، بپردازد.
دیه جراحات : در صورتی که شخصی، مرتکب جنایتی بر دیگری شود و به موجب آن، جراحتی نظیر خراش بر سر و صورت یا اعضای بدن یا کبودی، به وجود آید، باید دیه جراحات وارده را بپردازد که میزان این دیه، با توجه به دیه آسیب های مشخص شده در قانون، نظیر حارصه، متلاحمه و… خواهد بود.
همانگونه که گفتیم، در تقسیم بندی دیه و ذکر انواع آن، می توان، این امر را با در نظر گرفتن دو وجه، انجام داد. یکی اینکه میزان دیه، مشخص شده یا خیر، دیگری اینکه، جنایت، بر عضو وارد شود یا بر اعضا و منافع.
انواع دیه، با در نظر گرفتن اینکه مقدار آن، مشخص شده یا خیر، عبارتند از:
دیه مقدر: در صورتی که میزان دیه عضو یا منفعت، در قانون، مشخص شده باشد، به آن، دیه مقدر می گویند.
دیه غیر مقدر یا ارش: در صورتی که میزان دیه عضو یا منفعت، در قانون، مشخص نشده باشد و قاضی آن را با توجه به نظر پزشکی قانونی تعین کند، به آن، ارش یا دیه غیر مقدر می گویند.
پس از توضیح در خصوص انواع دیه، در ادامه ، قصد داریم، درباره این موضوع صحبت کنیم که موارد پرداخت دیه چیست.
در چه مواردی باید دیه پرداخت شود
در قسمت های قبل، توضیح دادیم که مفهوم دیه چه می باشد و گفتیم که دیه مقدر و دیه غیر مقدر یا ارش، انواع دیه هستند. پس از توضیح این موارد، در این قسمت، قصد داریم، به این پرسش پاسخ دهیم که بر اساس قانون، موارد پرداخت دیه چیست؟ برای پاسخ به این پرسش، باید، به قانون مجازات اسلامی، رجوع کرد.
ماده 17 قانون مجازات اسلامی، در پاسخ به این پرسش که موارد پرداخت دیه چیست، مقرر می دارد: « دیه، اعم از مقدر و غیر مقدر، مالی است که در شرع مقدس، برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی، در مواردی که به هر جهتی، قصاص ندارد، به موجب قانون، مقرر می شود.»
بر اساس این ماده، می توان گفت، موارد پرداخت دیه، جنایات غیر عمد، بر جان یا جسم افراد، جنایات عمدی که به هر جهت، امکان قصاص کردن فرد مقابل، وجود ندارد یا در مواردی است که مجنی علیه، یعنی کسی که جنایت بر او، وارد آمده یا اولیای دم، به جای قصاص، بر گرفتن دیه، مصالحه می کنند.
جراحات وارده بر سر و صورت، یکی از مواردی است که می تواند، بر اثر جنایات عمدی یا غیر عمدی، بر جسم افراد، وارد آید.
راههای اثبات دیه
ادله اثبات دیه، علاوه بر قسامه، همان ادله اثبات دیون و ضمان مالی است.
نکته:قتل عمدی موجب دیه، به شرح مقرر در باب قصاص با قسم پنجاه مرد و قتل غیرعمدی با قسم بیست و پنج مرد، تنها در صورت حصول لوث و فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر، اثبات میشود.
در جنایت بر اعضاء و منافع اعم از عمدی و غیرعمدی در صورت لوث و فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر، مجنیٌ علیه میتواند با اقامه قسامه به شرح زیر، جنایت مورد ادعاء را اثبات و دیه آن را مطالبه کند. لکن حق قصاص با آن ثابت نمیشود.
الف- شش قسم در جنایتی که دیه آن به مقدار دیه کامل است.
ب- پنج قسم در جنایتی که دیه آن پنج ششم دیه کامل است.
پ- چهار قسم در جنایتی که دیه آن دو سوم دیه کامل است.
ت- سه قسم در جنایتی که دیه آن یک دوم دیه کامل است.
ث- دو قسم در جنایتی که دیه آن یک سوم دیه کامل است.
ج- یک قسم در جنایتی که دیه آن یک ششم دیه کامل یا کمتر از آن است.
تبصره 1 – در مورد هریک از بندهای فوق در صورت نبودن نفرات لازم، مجنیٌ علیه، خواه مرد باشد خواه زن، میتواند به همان اندازه قسم را تکرار کند.
تبصره 2 – در هریک از موارد فوق چنانچه مقدار دیه، بیش از مقدار مقرر در آن بند و کمتر از مقدار مقرر در بند قبلی باشد، رعایت نصاب بیشتر لازم است.
اگر مدعی به ترتیب فوق، اقامه قسامه نکند، میتواند از مدعی علیه، مطالبه قسامه کند و در این صورت مدعی علیه با قسامه تبرئه میشود.
دیه نفس
موارد دیه کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضائیه به تفصیل بر اساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام میشود.
نکته :دیه قتل زن، نصف دیه مرد است.
دیه خنثای ملحق به مرد، دیه مرد و دیه خنثای ملحق به زن، دیه زن و دیه خنثای مشکل، نصف دیه مرد به علاوه نصف دیه زن است.
تبصره- در کلیه جنایاتی که مجنی علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارتهای بدنی پرداخت میشود.
براساس نظر حکومتی مقام رهبری، دیه جنایت بر اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین میگردد.
هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنی علیه هر دو در ماههای حرام «محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه» یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده میگردد.(ماده555ق.م.ا)
قواعد عمومی دیه اعضاء
در جنایت غیرعمدی بر اعضاء و جنایت عمدی که قصاص ندارد یا قصاص در آن ممکن نیست یا بر دیه، مصالحه شده و مقدار آن مشخص نشده است به شرح مقرر در این قانون، دیه ثابت میشود.(م558ق.م.ا)
هرگاه در اثر جنایت صدمه ای بر عضو یا منافع وارد آید چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش آن قابل مطالبه است.(م559ق.م.ا)
دیه زن و مرد در اعضاء و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد یکسان است و چنانچه ثلث یا بیشتر شود دیه زن به نصف تقلیل میابد.(م560ق.م.ا)
دیه جنین
دیه سقط جنین به ترتیب ذیل است:
الف- نطفه ای که در رحم مستقر شده است، دوصدم دیه کامل
ب- علقه که در آن جنین به صورت خون بسته درمیآید، چهارصدم دیه کامل
پ- مضغه که در آن جنین به صورت توده گوشتی درمیآید، ششصدم دیه کامل
ت- عظام که در آن جنین به صورت استخوان درآمده لکن هنوز گوشت روییده نشده است، هشت صدم دیه کامل
ث- جنینی که گوشت و استخوان بندی آن تمام شده ولی روح در آن دمیده نشده است یک دهم دیه کامل
ج- دیه جنینی که روح در آن دمیده شده است اگر پسر باشد، دیه کامل و اگر دختر باشد نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه چهارم دیه کامل.
نرخ دیه کامل چقدر است؟
در جدول زیر، تغییرات «نرخ دیه ماه غیرحرام» که هر ساله توسط قوه قضاییه، تعیین و ابلاغ شده است را مشاهده میکنید:
زمان تعرفه دیه ماه عادی
نرخ دیه سال 1403 1 میلیاردو 200 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1402 900 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1401 600 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1400 480 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1399 330 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1398 270 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1397 231 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1396 210 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1395 190 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1394 165 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1393 150 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1392 113 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1391 94 میلیون تومان
نرخ دیه سال 1390 67 میلیون تومان
در جدول فوق، قیمت دیه براساس اعلام قوه قضاییه است.
سوالات متداول در مورد دیه
*با سلام ده درصد دیه ادم کامل ستون فقرات و پارگی لیگامان تنه مهره چقدر است؟
پاسخ مشاورحق ستان : با سلام. دیه 900 میلیون تومان است و ده درصد آن، 90 میلیون تومان می شود.
با سلام، سؤالی داشتم:
برای تصادف که داشتم،برای ورثه شخص متوفی،قاضی پرونده دیه شخص کامل رأی داده و از طریق بیمه تامین خسارت های بدنی پرداخت شده است و بنده ماهانه به صورت قسطی پرداخت می کنم، ورثه متوفی مبلغ دریافت کردن، و دادگاه هم پرونده را مختومه اعلام کرده، ورثه یه خانم با سه فرزند می باشد،دو فرزند خودش ویک فرزند از زن قبلی متوفی بوده، یکی از بچه ها هشت ساله می باشد، آیا بعد از مختومه شدن پرونده و پرداخت دیه،بازهم ورثه می توانند شکایت کنند؟یا هیچ گونه اعتراضی نمی توانند داشته باشند.آیا در جلسه دادگاه امضاء کردن کافی می باشد یا باید در دفتر خانه رسمی از ورثه امضاء بگیرم که به حق و حقوقشون رسیده اند ؟که چند سال بعد دیگر مدعی نشوند،لطفا راهنمایی می فرمائید،با تشکر.
پاسخ مشاورموسسه حق ستان: با سلام اگر قانونی پرداخت می کنید جای نگرانی نیست.
با سلام بعد 1سال هم میشه تجدیدنظر زد؟
پاسخ مشاورموسسه حق ستان: سلام، خیر فرصت تجدید نظر خواهی بیست روز است .
با سلام.مچ دستم خرد شدکه ده درصد زدند.بااینکه نقص باعیب مطلوب یافته.دیگه نمیتوانم کارگری کنم.آیا این میزان دیه درست است؟
پاسخ مشاور موسسه حق ستان : با سلام میزان دیه صرفا با نظر پزشکی قانونی می باشد.
نمونه متن دادخواست مطالبه دیه
خواهان : آقای ……..
خوانده : شرکت بیمه ……..
خواسته : مطالبه دیه
دلایل و منضمات :
1- شهادت شهود
2- نامه پزشکی قانونی و گزارشات پزشکی
3-گزارش پلیس راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی
شرح دادخواست مطالبه دیه
ریاست محترم دادگاه حقوقی
با عرض سلام و احترام
وفق مدارک پیوست اینجانب….. در تاریخ….. در جاده….. در حال تردد بودم که متاسفانه با خوردرو…. برخورد کردم و دچار صدمات بدنی از جمله شکستگی پا شدم و راننده مقصر نیز متواری می شود. با عنایت به اینکه وسیله نقلیه دارای بیمه شخص ثالث است و برابر قرارداد، شرکت بیمه فوق بیمه فوق باید از محل آن دیه پرداخت گردد لذا باتوجه به ماده 226 قانون مدنی تقاضای محکومیت شرکت بیمه … و صندوق تامین خسارت های بدنی به ایفا تعهدات قراردادی و قانونی مبنی بر پرداخت دیه به انضمام کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست .
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.